Les 2

Zelfstandig naamwoord (1)

Zelfstandige naamwoorden zijn woorden om dingen mee aan te duiden en waar je bijna altijd een lidwoord voor kunt zetten. In het Zweeds zijn de zelfstandige naamwoorden ingedeeld in onzijdige en niet-onzijdige woorden. In deze les behandelen we alleen de onbepaalde vorm enkelvoud (‘een’). De onzijdige woorden krijgen in het Zweeds het onbepaald lidwoord ett, en de niet-onzijdige woorden het onbepaald lidwoord en. Een overzicht:

lidwoord en zelfstandig naamwoord
Zweeds	Nederlands	Zweeds	Nederlands
en pojke	een jongen	ett hus	een huis
en flicka	een meisje	ett brev	een brief
en bil	een auto	ett träd	een boom

Er zijn in het Zweeds ongeveer 3x zoveel en-woorden dan ett-woorden. In de loop van de cursus ga je vanzelf aanvoelen of een woord onzijdig of niet-onzijdig is, maar hierbij alvast enkele richtlijnen:

• Woorden die eindigen op –ing zijn (vrijwel) altijd en-woorden
• Woorden die eindigen op –are zijn (vrijwel) altijd en-woorden (vaak beroepen e.d.)
• Woorden die eindigen op –ion zijn (vrijwel) altijd en-woorden
• Woorden die eindigen op –a zijn meestal en-woorden
• Woorden die eindigen op –um zijn (vrijwel) altijd ett-woorden

enkele voorbeelden
Zweeds	Nederlands	Zweeds	Nederlands
en tidning	een krant	en station	een station
en avdelning	een afdeling	en blomma	een bloem
en lärare	een leraar	en penna	een pen
en sångare	een zanger	ett rum	een kamer
en lektion	een les	ett museum	een museum

De uitspraak van woorden met een medeklinkercombinatie (bij lektion en station) wordt behandeld in de volgende les

Persoonlijk voornaamwoord (1)

In deze les behandelen we het persoonlijk voornaamwoord als onderwerp van een zin:

Zweeds	Nederlands	Zweeds	Nederlands
jag	ik	vi	wij
du	jij	ni	jullie
han	hij	de	zij (meervoud)
hon	zij (enkelvoud)
den	het (en-woorden)
det	het (ett-woorden)

Let op de uitspraak. Bij han, hon en den is de klinker kort, de heeft een geheel afwijkende uitspraak.

De voornaamwoorden den en det worden gebruikt bij dieren en dingen en zijn dus afhankelijk van het geslacht van het zelfstandig naamwoord dat erop volgt. Bij de overige voornaamwoorden wordt alleen gekeken naar de persoon die het onderwerp van de zin vormt.

Het woord ni kan ook gebruikt worden voor de beleefdheidsvorm U, maar in Zweden wordt meestal gewoon du gebruikt.

Werkwoorden (1)

Om een zin te kunnen maken met een persoonlijk voornaamwoord en een zelfstandig naamwoord, hebben we ook een werkwoord nodig. In het Zweeds worden hierbij 4 groepen onderscheiden:

werkwoorden
groep	onbepaalde wijs	tegenwoordige tijd
1	eindigt op -a	eindigt op -ar
2	eindigt op -a	eindigt op –er / eindigt op r
3	eindigt niet op –a	eindigt op -r
4	eindigt op -a	eindigt op -er

In de onbepaalde wijs wordt het werkwoord altijd voorafgegaan door het woord att, wat vergelijkbaar is met het Engelse "to". En in de tegenwoordige tijd eindigt een werkwoord altijd op "r".

Bij groep 2 geldt dat als het werkwoord eindigt op –ra of –la de vervoeging van de tegenwoordige tijd gelijk is aan de onbepaalde wijs minus de a (dit heet ook wel de stam van het werkwoord).

Er is maar één vorm voor alle personen (per tijd), dus de vervoeging van het werkwoord geldt voor alle persoonlijke voornaamwoorden die in deze les zijn genoemd.

enkele voorbeelden
groep	Nederlands woord	Zweeds woord	Vervoeging tegenwoordige tijd
1	praten, spreken	att tala	talar
1	kijken	att titta	tittar
1	vinden	att hitta	hittar
2	kopen	att köpa	köper
2	bellen, opbellen	att ringa	ringer
2	uitvoeren	att utföra	utför
2	nodig hebben	att behöva	behöver
3	wonen	att bo	bor
3	zich voelen	att må	mår
4	schrijven	att skriva	skriver
4	zitten	att sitta	sitter
4	drinken	att dricka	dricker

We hebben alle werkwoorden van de cursus Zweeds samengevat in een overzicht. Klik op deze link om het overzicht te bekijken: overzicht alle werkwoorden.

Voorbeeldzinnen:

• Hon köper en penna. = Zij koopt een pen.
• Jag mår bra. = Ik voel me goed.
• De tittar på TV. = Zij kijken TV.
• Vi talar svenska. = Wij spreken Zweeds.
• Han utför en plan. = Hij voert een plan uit.

We zien meteen al enkele bijzonderheden van het Zweeds:

• Woorden die in het Nederlands wederkerend zijn (‘zich’), zijn dit in het Zweeds niet per se.
• Als ‘kijken naar’ bedoeld wordt, gaat dit in het Zweeds altijd met het voorzetsel på.
• In het Zweeds wordt een taal zonder hoofdletter geschreven.
• Bij samengestelde werkwoorden zoals ‘uitvoeren’ blijft het voorvoegsel bij het werkwoord staan. Dit soort woorden, waar het zogenaamde partikel vast aan het werkwoord zit, worden onscheidbare samengestelde werkwoorden genoemd. Er zijn ook werkwoorden waar het partikel los achter het werkwoord staat, zoals bijvoorbeeld att hälsa på (bezoeken - voornamelijk van personen). Dit zijn de scheidbare samengestelde werkwoorden. Vaak bestaat het woord ook zonder partikel, maar heeft dan een andere betekenis. Zo betekent att hälsa begroeten. Let op: att titta på is geen scheidbaar werkwoord, dit is gewoon een werkwoord dat toevallig in combinatie met een voorzetsel wordt gebruikt.

Het grootste deel van de Zweedse werkwoorden valt in de eerste groep. Sowieso vallen hierin alle werkwoorden die eindigen op –era. In groep 3 vallen de minste werkwoorden.

De eerste 3 groepen bevatten de zogenaamde zwakke werkwoorden en de laatste groep de sterke werkwoorden. Net als in het Nederlands hebben sterke werkwoorden vaak een klinkerwissel in de verleden tijd. De meeste woorden uit groep 4 hebben wel enige regelmaat, en worden in een latere les onderverdeeld in 5 subgroepen. De overige woorden uit deze groep worden voor deze cursus aangegeven als groep 5 (onregelmatig). Zoals in veel talen zijn de woorden ‘zijn’ en ‘hebben’ onregelmatig. In het Zweeds is de vervoeging in de tegenwoordige tijd als volgt:

de werkwoorden zijn en hebben
groep	Nederlands woord	Zweeds woord	Vervoeging tegenwoordige tijd
5	zijn	att vara	är
5	hebben	att ha	har

Voorbeeldzinnen:

• Han är lärare. = Hij is leraar.
• Du har bil. = Jij hebt een auto.

Hier valt op dat in het Zweeds veel minder vaak een onbepaald lidwoord wordt gebruikt dan in het Nederlands. Bijvoorbeeld als het gaat om het aanduiden van bezit of van beroep, wordt het lidwoord over het algemeen weggelaten.